Wjazd do Polski
Obywatele UE, Norwegii, Islandii, Lichtensteinu i Szwajcarii
Cudzoziemcy z tych krajów mogą wjechać do Polski i pracować w Polsce bez konieczności dopełniania jakichkolwiek formalności do 3 miesięcy. Jedynym potrzebnym dokumentem pobytowym jest dowód osobisty lub paszport.
Pobyt powyżej 3 miesięcy
Najpóźniej pierwszego dnia po upływie trzeciego miesiąca pobytu w Polsce, Europejczycy powinni zalegalizować swój pobyt, czyli zarejestrować fakt swojego pobytu w Polsce, dopełniając stosownych formalności w wydziale spraw cudzoziemców odpowiedniego urzędu wojewódzkiego.
Obowiązek ten należy odróżnić od obowiązku meldunkowego, którego dokonuje się na innych zasadach.
Obywatele innych państw
Cudzoziemcy spoza UE, Norwegii, Islandii, Lichtensteinu czy Szwajcarii mogą wjechać i podjąć pracę na terytorium Polski na podstawie:
Jeśli cudzoziemiec ma ważną wizę lub kartę pobytu wydaną przez inne państwo należące do strefy Schengen, może przyjechać do Polski i pracować przez 90 dni w ciągu każdego 180-dniowego okresu. Powyższe dokumenty są ważne razem z ważnym paszportem.
Podstawa prawna: art. 87 ust. 1 pkt 12 lit. d oraz e ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
Obywatele wielu krajów są zwolnieni z obowiązku posiadania wizy na wjazd do państw strefy Schengen, w tym Polski; wystarczy, że mają oni ważny paszport. Mogą wtedy przebywać i pracować w Polsce (lub ogólnie w strefie Schengen) przez okres 90 dni w ciągu każdego 180-dniowego okresu. Dodatkowo obywatele niektórych z tych państw i regionów administracyjnych mogą wjeżdżać do Polski ponownie w ramach ruchu bezwizowego bez konieczności zachowania 180-dniowego limitu.
Kraje objęte ruchem bezwizowym
Podstawa prawna: art. 87 ust. 1 pkt 12 lit. f ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
Przed przyjazdem do Polski, cudzoziemiec powinien uzyskać stosowną wizę w ambasadzie lub konsulacie RP w swoim kraju lub w kraju, w którym legalnie przebywa. W przypadku naukowców jest to wiza wydawana w celu prowadzenia badań naukowych lub prac rozwojowych (wiza z oznaczeniem D i adnotacją "Cel wydania nr 13").
Cudzoziemcy planujący studia doktoranckie w Polsce powinni ubiegać się o wizę z oznaczeniem „09” wydawaną w celu odbycia studiów I, II lub III stopnia.
Cele wizowe reguluje Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych.
Do wniosku wizowego cudzoziemiec dołącza również dokument potwierdzający cel pobytu w Polsce, czyli zaświadczenie/list od przyszłego pracodawcy lub zaświadczenie z uczelni o przyjęciu na studia - w przypadku doktorantów. W dokumencie od pracodawcy powinny być opisane podstawowe warunki zatrudnienia: stanowisko, okres zatrudnienia, wymiar czasu pracy, wynagrodzenie (może być przybliżona wartość) i informacja o objęciu cudzoziemca ubezpieczeniem zdrowotnym. Ambasady nie określają wzoru takiego dokumentu od pracodawcy.
Informacje o wysokości wynagrodzenia oraz o ubezpieczeniu zdrowotnym są istotne, ponieważ cudzoziemcy przyjeżdżający do Polski muszą posiadać wystarczające środki finansowe do utrzymania siebie i członków rodziny (tak aby nie stanowić obciążenia dla pomocy społecznej) oraz mieć odpowiednie ubezpieczenie zdrowotne. Jeśli pracodawca (lub instytucja, w której będą odbywane studia) nie pokrywa ubezpieczenia zdrowotnego (w przypadku np. umowy o dzieło), cudzoziemiec musi ubezpieczyć się indywidualnie. Ubezpieczenie indywidualne będzie wymagane również na okres pobytu w Polsce pomiędzy wjazdem a rozpoczęciem pracy/studiów.
Wysokość wystarczających środków finansowych, które powinien posiadać cudzoziemiec w Polsce określa Rozporządzenie Rady Ministrów:
- 635 zł miesięcznie na samodzielne utrzymanie się cudzoziemca w Polsce,
- 515 zł na siebie i każdego członka rodziny na każdy miesiąc pobytu.
Dodatkowo cudzoziemiec musi powiadać kwotę 2500 zł na bilet powrotny do swojego kraju. Kwoty te mogą być również wykazane w walutach obcych.
Takie same kwoty obowiązują cudzoziemców planujących odbywanie studiów w Polsce, o czym mówi podobne Rozporządzenie.
Wiza krajowa D wydawana jest na maksymalnie 365 dni i uprawnia cudzoziemca do poruszania się po państwach strefy Schengen przez 90 dni w każdym okresie 180 dni oraz do podróży pomiędzy swoim krajem a Polską.
Cudzoziemiec może również ubiegać się o wizę Schengen (z oznaczeniem C), która wydawana jest, gdy planowany pobyt w Polsce (a także innych państwach strefy Schengen) nie przekracza 90 dni w ciągu okresu 180-dniowego, który liczy się od dnia pierwszego wjazdu do krajów Schengen.
Ogólna zasada jest taka, że cudzoziemcy są uprawnieni do podjęcia pracy w Polsce, jeśli przebywają na jej terytorium legalnie oraz jeśli mają zezwolenie na pracę, o ile jest ono wymagane - więcej poniżej.
Podstawa prawna: art. 87 ust. 1 pkt 12 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Przed upływem ważności posiadanego przez cudzoziemca jednego z wyżej opisanych dokumentów, cudzoziemcy muszą zalegalizować swój pobyt w Polsce, jeśli chcą zostać tu dłużej.
Zezwolenia na pracę
Osoby zatrudniane w Polsce na stanowiskach naukowych w uczelniach, jednostkach Polskiej Akademii Nauk i w instytutach badawczych – nie potrzebują zezwolenia na pracę. Mówią o tym odpowiednio ustawy: Prawo o szkolnictwie wyższym, o Polskiej Akademii Nauk oraz o instytutach badawczych.
Zezwolenie na pracę wymagane jest w przypadku zatrudnienia naukowca w firmie prywatnej. Obowiązek uzyskania zezwolenia na pracę dla cudzoziemca ciąży na pracodawcy, który musi je następnie przekazać cudzoziemcowi, aby mógł je dołączyć np. do wniosku o wizę.